Muhasebede Dönemsellik Kavramı ve Tahakkuk İlkesi

Muhasebenin genel olarak dört temel görevi bulunmaktadır. Bunlar; kayıt, sınıflandırma, raporlama ve analiz olarak kabul edilmektedir. Dönemsellik ilkesi, bir muhasebecinin işlem yaparken tam anlamıyla bağlı kalması gereken bir zorunluluktur. Muhasebe süreçlerinde dönemsellik kavramına uyulmaması, eksik veya yanlış olarak görülmektedir. Tahakkuk kavramı ise gelir tablosu ile doğrudan alakalıdır.

Muhasebede Dönemsellik Kavramı Nedir?

Dönemsellik, işletmenin sürekliliği ile doğrudan bağlantılıdır. İşletmenin sürekliliği ise bir işletmenin belirli bir süre içerisinde kurulmaması ile ilgilenmektedir. Teoride tüm işletmeler sonsuza kadar varlığını devam ettirecektir. Burada, süreklilik ortaya çıkmaktadır. Sonsuza kadar devam edeceği varsayılan bir işletme için belirli dönemlerde vergi ve muhasebe açısından değerlendirilmesi gerekir. Bu işlemler için işletmenin varlığı belirli dönemlere ayrılmaktadır. Dönemler eşit uzunlukta ve en uzun dönem 12 ay olmalıdır. 12 aydan kısa süreler bazı durumlarda kabul görür. 1 Ocak ile 31 Aralık arası 12 aylık mali yıl adını almaktadır. Mali yıl ve takvimlerin farklı olmasına ise özel hesap dönemi denilmektedir. Bu dönemlerde Ticaret Odası’ndan durumun tescil edilmesi gerekmektedir. 

Özetleyecek olursak dönemsellik kavramı, bir işletme ömrünün sonsuz kabul edilerek belirli dönemlere ayrılması demektir. 

Tahakkuk İlkesi Nedir?

Tahakkuk etmek, gerçekleşmek anlamına gelmektedir. Tahakkuk ilkesinin muhasebedeki yeri ise, bir gelirin veya giderin gelir – gider tablosuna eklenmesi ile ilişkilidir. Yazımızın başında bahsettiğimiz “gelir – gider tablosu ile doğrudan ilişkilidir” ifadesi buradan kaynaklanmaktadır. Bir işletmenin, gelir veya gideri ait olduğu dönemin gelir tablosuna muhakkak dahil edilmelidir. Gelir veya giderin tahsis edilmemiş olması, faturasının kesilmemiş veya alınmamış olması, ödenmemiş olması tamamen önemsizdir. Tahakkuk, mutlaka doğru döneme denk getirilmelidir. Gelir tablosunun dip toplamı üzerinden gelir vergisi ödenir. İşletme, kritik raporları için yine dip toplamını kullanmaktadır. Bu nedenle oldukça önemlidir. 

Dönemsellik ve Tahakkuk İlkesinin Bilanço ile İlişkisi

Bilançonun 18 – 28 – 38 – 48 numaralı hesap gruplarında dönemsellik ve tahakkuk ilkesi yer almaktadır. Tüm hesap grupları, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları olarak iki alt başlığa ayrılmaktadır. Gelecek aylara ait giderler, dönemsellik ilkesini temsil eder. Gelir tahakkukları, tahakkuk esasına dayanır. Ancak, 18 ve 28 nolu hesapta gelir tahakkukları söz konusudur. 38 ve 48 numaralı hesaplarda ise gider tahakkukları düzenlemesi mevcuttur.

Gelir ve Gider Tahakkukları Hesabı Nedir?

Muhasebede dönem sonlarında, o döneme ait hesaplanacak miktarlar bahsi geçen gelir hesapları karşılığında gelir tahakkukları hesabına borç olarak kaydedilmektedir. İleriki dönemde ise gelirin tahsil edilmesiyle beraber alacak kaydedilerek hesap kapatılmaktadır. Bu işlem, gelir tahakkukları hesabında gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra, gider tahakkukları hesabı; sonraki aylarda ödenecek ve belgeye dayalı olması zorunlu olan, tutarları net olarak bilinen giderlerin izlendiği bir hesaptır. Gider tahakkukları hesabı; giderin tahakkuk ettirilmesinde veya uzun vadeli gider tahakkukunun kısa vadeli olmasında alacaklanmaktadır.

Tahakkuk İlkesi mi Dönemsellik İlkesi mi Önde Gelmektedir?

Öncelik konusu özellikle vergi ödemeleri için büyük önem taşımaktadır. Bu açıdan bakıldığında, tahakkuk ilkesi her zaman önde gelmektedir. Dönemsellik ilkesinin uygulanabilirliği için tahakkuk etmiş sayılma vasfına sahip olan bir gelir veya gidere ihtiyaç duyulmaktadır.