Şirket Ana Sözleşmesi Nedir? Neler İçerir?

Şirket ana sözleşmesi, özünde esas sözleşme olarak da bilinmektedir. Şirket üzerinde kurulan bir ortaklık anlaşmasının anayasası olarak da tanımlanabilir. Daha farklı bir ifadeyle şirket esas sözleşmesi, kuruluş sürecindeki bir şirketin ortakları tarafından imzalanmakta olan resmi belgedir. Bir firmanın ortaya çıkışı ve kurulan ortaklığın tüzel bir kişilik elde etmesi adına şirket ana sözleşmesi kurulması zorunlu tutulmuştur. Bir ortaklık oluşturulabilmesi adına gerekli görülen bir takım bilgilerin, bu oluşturulan resmi belge üzerinde belirtilmesi gerekmektedir. Yine bununla beraber bir takım durumların geçerli olabilmesi adına, şirket ana sözleşmesine eklenmiş olmaları gerekir.

Şirket ana sözleşmesi, kendi içerisinde aşağıda yer alanları bulundurur:

• Ortaklığın ismi
• Faaliyet konusu
• Kurucular
• Genel kurulun toplanma kuralları
• Kar dağıtım kararları

Türk Ticaret Kanunu, şirket ana sözleşmeleri ile ilgili olarak, firma türlerine göre belli başlı kararlar almıştır. Bu yazıda hükümler gereğince firma ana sözleşmesi türlerini firma türlerine göre teker teker inceledik. Her bir firmanın belli başlı bir sermayesi, kuralları, hak sahipleri, politikaları, işleyiş şekli ve faaliyette bulunduğu sektörler gibi farklılıkları bulunur. Bu farklılıkların hem firmanın çalışanları hem de çevre tarafınca kabul edilebilmesi adına sözleşmeyle ortaya konmuş olması şarttır. Bu sözleşmenin en büyük özelliği, firmaya tümüyle resmiyet kazandırıyor olmasıdır.

Şirket Türüne Göre Ana Sözleşme Özellikleri

Firmaların çeşitlerine göre sözleşmeler farklılıklar göstermektedir. Ancak bu değişiklikler bir kenara dursun, genel olarak sözleşmedeki temel unsurlar benzerlik göstermektedir. Yine benzer şekilde, sözleşmelerin tümü her firma şeklinde yazılı şekil şartına bağlı olmalıdır. Çünkü ortaklığın anayasası özelliğindeki bu ana sözleşmelerde, firma kurucu unsurlarının düzenlenmesi gerekmektedir.

Şirket Türleri

Türkiye’de firmalar TTK hükümleri ile düzenlenmektedir. TTK’da ortaya koyulan ticari firma çeşitleri genel olarak şunlardır:

• Anonim Şirket: Anonim firmalar sermayeleri belirli olan ve belli paylara ayrılmış olan şirket türleridir. Bir anonim firmanın borcuna bağlı olarak ortaya çıkan sorumluluğu, mevcut mal varlığı ile sınırlandırılmıştır. Ortakların sorumlulukları ise, daha önceden taahhüt ettikleri sermaye seviyesiyle sınırlıdır. Aynı zamanda ortakların bu borçtan dolayı oluşan sorumlulukları sadece şirkete dayalıdır.
• Limited Şirket: Anonim şirketler kadar sık görülen bir şirket türüdür. Bir ya da birden fazla tüzel ya da gerçek kişilerce kurulmaktadır. Kanunlarla yasaklanmış faaliyetler dışında, bütün ekonomik amaçlar ve konular üzerine kurulabilmektedir. Bir limited şirketin borçlarından kaynaklı olarak sorumluluğu mal varlığıdır. Şirket ortakları ise sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarından sorumludur. Bu paylar da şirket ana sözleşmesi üzerinde belirlenmiştir.
• Kollektif Şirket: Ticari amaçlı kurulan bir firmayı, ticaret unvanına bağlamak gayesiyle gerçek kişilerle ortaya çıkarılan bir firma çeşididir. Kollektif şirketlerde borçlardan kaynaklı olarak ortakların sorumluluk sınırları çizilmemektedir.
• Kooperatifler: Şirket ortaklarının belirli ekonomik avantajlarını, mesleklerini ya da geçimlerini sağlayabilmek amacıyla kurulan şirketlerdir. Kooperatiflerde ortaklıklar ve sermayeler değişir ortaklık göstermektedir.
• Komandit Şirketler: Bu şirketler kendi içerisinde adi ve paylı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Adi komandit firmalar kollektif firmalar gibi bir ticaret unvanı kazanabilmek için kurulmaktadır. Böyle firmalarda borçlardan dolayı bir ya da birkaç ortak sınırsız olarak sorumlu tutulurken, diğer ortaklar için sınırlar bulunmaktadır. Şirket sermayesi paylara ayrılan, ortaklardan bazılarının kollektif şirketlerdeki, diğer ortakların anonim şirketlerdeki gibi sorumlulukları olan tür ise paylı komandit şirket türüdür.

Limited Ortaklıklarda Ana (Esas) Sözleşme

Limited şirket ortaklıklarında ana sözleşmeler yazılı olarak hazırlanmaktadır. Daha sonra firma kurucularından ticaret sicili müdürlüğü tarafından sorumlu kılınan yetkili tarafından sözleşmeye imza atmaları istenir. Türk Ticaret Kanunu tarafından belirlenen kurallara göre, şirket sözleşmesi, içerisinde şirketin merkezini ve unvanını bulundurmalıdır. Bir limited şirket ana sözleşme örneği incelendiğinde, aşağıda yer alan bilgilerin açık bir şekilde yer alıyor olduğu görülür:

• Şirketin faaliyet konusu
• Ana sermaye payları sayıları ve itibari değer seviyeleri
• Ana sermayenin itibar tutarları
• Eğer bulunuyorsa imtiyazlar
• Ana sermaye pay grupları
• Verilecek olan ilanların şekilleri
• Şirket müdürlerinin bilgileri

Kollektif Şirket Ana Sözleşmesi

Kollektif firma esas sözleşmesi, tıpkı limited şirketlerdeki gibi yazılı olarak ortaya koyulur. TTK’nın konuyla ilgili kararlarına göre sözleşmenin üzerinde bulunan imzalar, noter tarafından onaylanmalıdır. Öte yandan ticaret sicil müdürü ya da yardımcısının yanında imzalanabilmesi de mümkündür. Bir kollektif şirket ana sözleşmesi örneği incelendiğinde, aşağıda yer alan kayıtların bulunduğu görülür:

• Şirket ortaklarının genel bilgileri
• Firmanın kollektif niteliği
• Şirketin merkezinin yeri ve ticari unvanı
• Ortakların sermayeye vermeyi taahhüt ettikleri paranın miktarı
• Şirket işletme konusu bilgisi
• Nakit olmayan sermayenin değeri ve değerin neye göre belirlendiği
• Kollektif bir firmaya sermaye olarak emek gösteriliyorsa, emeğin değeri, kapsamı ve niteliği belirtilmelidir
• Şirket temsilcilerinin genel bilgileri
• Temsil yetkililerinin tek başlarına mı yoksa birlikte mi imza atma yetkilerinin olduğu

Komandit Ortaklık Ana Sözleşmesi

Komandit ortaklık esas sözleşmesi, tıpkı kollektif ortaklıklardaki şartlara göre hazırlanmaktadır. Böylece komandit ortaklık için de yazılı olma zorunluluğu bulunuyor diyebiliriz. İmzaların noter tarafından onaylanması ya da ticaret sicil müdürü veya yardımcısı huzurunda atılması gerekmektedir. Komandit ortaklık ana sözleşme örnekleri incelendiğinde, kollektif şirket ana sözleşmesi şartlarıyla aynı şartları taşıdığı görülür.

Anonim Ortaklıkta Ana (Esas) Sözleşme

Yine aynı şekilde anonim ortaklık ana sözleşmesi de yazılı olarak hazırlanmalıdır. Tüm kurumların bu sözleşmeyi imzalaması ve imzaların noterce onaylanmış olması gerekmektedir. Yine benzer şekilde ticaret sicil müdürünün ya da yardımcısının yanında atılan imzalar da geçerli sayılmaktadır. Kanunlara göre anonim şirketler, diğer şirketlere nazaran daha fazla konuyu içerisinde bulundurmaktadır. Anonim şirketlerin ilk yönetim kurulu üyeleri, ana sözleşmede belirtilerek atanır. Genel olarak anonim şirket ana sözleşme örneği ve anonim şirket ana sözleşmesinde bulunması gerekenler aşağıdaki bilgilerden oluşur:

• Şirketin faaliyet konusu
• Unvanı ve merkezinin bilgileri
• Pay itibar değerleri ve sermayesi
• Sermaye ödemesinin şartları ve şekli
• Pay senetlerinin hamiline mi yoksa nama mı yazılacak olacağı
• Paylara verilmiş olan imtiyazlar
• Devir kuralları
• Sermayeye koyulan para dışı hakların ve ayınların bilgileri
• Hakların ve ayınların değer miktarları
• Haklara ve ayınlara karşılık olan payların seviyeleri
• Ayın devir alınıyor ise, bunların bedelleri
• Şirketi kurabilmek için eğer kurucular şirket hesabına hak ve mal satın alımı yapmış ise, bunların bedel seviyeleri
• Firma kurulurken hizmet vereceklere ödenecek ücret miktarları
• Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin ve diğer kişilerin kardan alacakları paylar
• Yönetim kurulu üyesi sayısı
• İmza yetkilileri (Yönetim kurulu üyeleri tarafından yetkilendirilenler)
• Genel kurul toplantısı çağırma şekli ve oy haklarının belirtilmesi
• Süreli anonim şirketler için süre bilgisi
• Şirket ilanlarının nasıl verileceği
• Pay sahiplerinin koyacağı pay çeşitleri ve seviyeleri
• Firmanın hesap dönemi

Şirket Ana Sözleşmesi Unsurları ve Kapsamı

Bir firmanın ortaya çıkması için gerekli bütün şartların sözleşme içerisinde belirtilmesinin yanı sıra, sermayedar kişilerinin haklarının ve sorumluklarının da belirtiliyor olması gereklidir. Bu bağlamda her firmanın kanunlar karşısında ortaya koyulmuş asgari bir sermayesi olmalıdır. Sözleşmede yer alan kuruluş sermayesi miktarına, kimler tarafından hangi seviyede pay sahibi olunduğuna yer verilmelidir. Öte yandan resmi kurumlardan gerekli onayların ve izinlerin alınması da çok önemlidir. Bunun nedeni, her firmanın belli bir amacının ve faaliyetinin gösterilebiliyor olmasıdır. Sınırlamalar ilk etapta belirlenmiş ve bunlar resmi makamlara onaylatılmış olmalıdır. Buna göre firmanın resmiliğini sağlayan kamu kurumları hakkındaki bilgilerin de sözleşmenin içinde bulunuyor olması şarttır. Öte yandan anlaşmazlıklar ya da değişiklikler söz konusu olduğunda, hangi adımların atılacağı ve konuyla ilgili yetkili mahkemeler de belirlenmelidir.

Sözleşmede firmanın sermayesi ile beraber, demirbaşlar da belirtilmektedir. Her firmanın belli başlı bir ticari unvanı ve merkezi bulunmalıdır. Tabii ki bu unsurlar sözleşmede yer almak zorundadır. Yöneticiler, kar dağıtım şekilleri ve imza yetkileri olan insanlar da, ana sözleşme içerisinde belirtilmek zorundadır.

Yapılacak olan sözleşmenin herhangi bir eksiğinin bulunmaması, ilerleyen yıllarda yaşanabilecek firma içi ya da dışı problemlerin engellenebilmesi açısından çok önemlidir. Firmanın çalışma düzeni ile ilgili tüm detayların önceden belirlenmiş olması, sınırların düzgün çekilmesi ve doğru bir çerçeve yaratılması faydalıdır. Mevzu bahis çerçevenin doğru belirlenebilmesi için, bir bilirkişiden yardım alınması tavsiye edilir.

Öte yandan tüm çerçevenin net bir şekilde sözleşmede belirlenmesi, firma kuruluşunda ortak olan kişilerin verdikleri taahhütleri yerine getirmelerinde önemli bir tetikleyici olmaktadır. Kar taahhütlerinin ya da sermaye ödemelerinin düzgünce sözleşmede yer almıyor oluşu, insanların gelecek hakkında fikir sahibi olamamasına ve firmanın düzgün bir yapıya ulaşamamasına neden olacaktır. Sonuç olarak sermayedarların ve firmanın güvenliğinin ve rahatlığının sağlanabilmesi için, şirket ana sözleşmesinin düzgün hazırlanması büyük önem taşımaktadır. Bu sözleşmeler hazırlanırken, şirket ana sözleşme amaç ve konu örnekleri incelenebilir.

Şirket Ana Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?

Öncelikle bir şirket ana sözleşmesi hazırlığında titiz olunması, dikkat edilmesi gereken en önemli husustur. Daha önce de vurguladığımız gibi şirket ana sözleşmeleri birer şirket anayasası olarak görülmelidir. Bu yüzden sözleşmenin tüm kanunlara uygun ve hatasız şekilde yazılmış olması çok önemlidir. Bir şirket ana sözleşmesi hazırlanırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini, yazının yukarı bölümlerinde detaylıca anlattık. Bununla beraber şirket ana sözleşme örnekleri de incelenmelidir ve konuya tümüyle hakim olunması tavsiye edilmektedir. Aynı zamanda bu sözleşmenin mutlaka yazılı şekilde hazırlanması ve hazırlık aşamasında bir ticaret ve şirketler hukuku avukatından destek alınması gerekmektedir.

Şirket Ana Sözleşmesi Değişikliği

Firmaların ana sözleşmelerini belli başlı koşullar çerçevesinde değiştirebilmek mümkündür. Ana sözleşmede yapılacak değişiklik, tümüyle yeni bir sözleşme hazırlanması anlamını taşımamaktadır. Firmalar kuruluşlarından bir süre sonra, sözleşmedeki bazı verilerin gereksizliğine ve değişmesi gerektiğine karar verebilir. Hatta zaman zaman sözleşmede yer alan bazı hükümlerin, şirketin geleceğini tehdit altına aldığı da anlaşılabilmektedir. Nasıl ki bir ana sözleşme hazırlarken Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınması gerekiyorsa, değişiklik esnasında aynı şekilde izin alınması gerekir. Bu iznin alınmadığı durumlarda herhangi bir değişikliğin yapılabilmesi mümkün değildir.

Sözleşmede yapılacak olan değişikliklerin belli başlı sınırları vardır. Bu bağlamda firma kurulumunda zorunlu tutulan hiçbir maddenin ya da bilginin değiştirilmesi mümkün değildir. Benzer şekilde şirket kurulurken sözleşmeyle ilgili olan kişilerin de hakları koruma altına alınmıştır. Şirket ana sözleşmesi örnekleri incelendiğinde, firmaların genellikle sermaye yapılarında değişiklik yaptığı gözlemlenir. Değişiklerde şirketin sermayesinin artırılmasına ya da azaltılmasına karar verilebilir. Ancak yapılan değişikliklerin resmi kanallara bildirilmesi ve kamuoyuna duyurulması zorunludur.