Amortisman Nedir?

Kısaca ekonomik değeri olan bir varlığın değerini, varlığın ömrü üzerinden tahsis edebilmeyi sağlayan bir muhasebe yöntemine amortisman denir. Amortisman, şirket içerisinde yer alan bir malın, eskimesiyle ilgili veriyi ortaya koyar. Şirket varlıklarına bu muhasebe yönetiminin uygulanması, o varlıkların şirket tarafından kullanıldığı dönemler boyunca, yine o eskiyen varlıklar üzerinden maddi kazanım elde edilmesini sağlamaktadır. Amortismanı dikkate almayan şirketler, karlılıklarının büyük bir bölümünden de feragat etmiş olurlar.

Amortisman Ne Demek?

Kelime anlamı olarak amortisman, “yıpranma payı” anlamını taşımaktadır. Şirketlerde demirbaş olarak belirlenen eşyalar genellikle 1 yıldan daha fazla sürelerde kullanılırlar. Bu da o eşyaların yıpranmasına neden olur. İşte bu yıpranmadan kaynaklı ortaya çıkan değer kaybı, şirketler tarafından gider olarak yazılmalıdır.

Amortisman Çeşitleri

Varlığın ömrü üzerinden değerini tahsis eden sistem; temelde normal, hızlandırılmış ve fevkalade amortisman olarak 3’e ayrılır.

• Normal Amortisman: Eşit tutarlı amortisman olarak da bilinir. Bu yöntemde amortisman değeri, maddi varlığın değerine sabit bir oran uygulayarak ya da varlığın değeri finansal bir ömür süresine bölünerek hesaplanmaktadır.
• Hızlandırılmış Amortisman: Azalan bakiyeler olarak da isimlendirilmektedir. Bu yöntemin ayırıcı özelliği, varlıkların yıpranması 2 kat daha hızlı olarak gider gösterilmesidir. Amortisman hesabı ise, yılbaşına devredilen net defter değeri baz alınarak yapılır.
• Fevkalade Amortisman: Beklenmedik, doğal afet gibi bir olayda şirket malının zarar görmesi ya da kullanılamaz hale gelmesi halinde başvurulan yöntemdir. Bu tarz bir durumla karşı karşıya kalan firmalar, Hazine ve Maliye Bakanlığına ya da ilgili idarelere başvuru yapmalıdır. Böylece yitirilen varlığın belli bir orandaki değeri amortize edilebilir.

Amortisman Neden Önemlidir?

Bir varlığın kullanım ömrü boyunca değer kaybını yansıtan bir muhasebe yöntemi olan amortisman, şirketlerin gerçekçi bir mali durum raporu sunmasına yardımcı olur. Bu süreç, şirketlerin yıllık gelirlerini daha doğru bir şekilde hesaplamasına ve buna göre vergi yükümlülüklerini yönetmesine olanak tanır. Muhasebe yönetiminde, ayrıca şirketlerin varlık alımlarının finansal etkilerini uzun vadeli bir perspektifle değerlendirmesine imkân sağlar. Böylece işletmeler yatırım kararlarını daha bilinçli bir şekilde alabilir ve uzun dönemli finansal planlamalarını etkili bir şekilde yapabilirler.

Hangi Varlıklar Amortisman Hesabına Dahil Edilir?

Genellikle uzun ömürlü, maddi duran varlıklar amortisman hesabına dahil edilir. Bu varlıklar arasında binalar, makine ve ekipmanlar, araçlar ve ofis mobilyaları gibi fiziksel varlıklar bulunur. Bir varlığın amortisman hesabına dahil edilebilmesi için kullanım ömrünün bir yıldan fazla olması ve işletmenin faaliyetleri için kalıcı bir değer taşıması gerekmektedir.

Uygulamaya tabi tutulmayan varlıklar arasında arazi (genellikle değer kaybetmediği için) ve dönen varlıklar (stoklar gibi kısa vadeli varlıklar) yer alır. İşletmeler, uygulamaya tabi varlıkları satın aldıklarında, bu varlıkların maliyetlerini kullanım ömürleri boyunca muhasebe kayıtlarına sistematik bir şekilde dağıtmaları gerekir. Böylece mali performanslarını doğru bir şekilde yansıtan finansal raporlar hazırlarlar.

2024 Yılı Amortisman Sınırı

2024 yılında Vergi Usulü Kanunu’nun 490. Genel Tebliği ile belirlenen amortisman için alt sınırın 6.900 TL olduğu belirtilmiştir. Bu durum, işletmeler için önemli bir finansal yönetim ve muhasebe uygulamasının altını çizer. Alt sınırın belirlenmesi, işletmelerin küçük değerdeki varlıklar için bile amortisman hesaplaması yapmaları gerektiğini gösterir.

Amortisman Şartları

Şirketlerin bir varlığının amortisman olarak ayrılabilmesi için bazı şartların karşılanıyor olması gerekmektedir.

• Hesaba katılacak varlığın o şirket tarafından 1 yıldan fazla süredir kullanılıyor olması gerekmektedir.
• Eşyanın zaman içerisinde yıpranabilen bir eşya olmasına dikkat edilir. Bir başka deyişle söz konusu varlığın zamanla değer kaybı yaşayan bir eşya olması önemlidir.
• Eşyanın değerlemesinin yapılabilmesi için değerlemenin yapılacağı tarihte envantere kaydedilmiş ve kullanılıyor olması gerekmektedir.
• Eşyanın, 2024 yılı itibariyle belirlenmiş olan 6.900 TL değerinden fazla olması gerekir.

Amortisman Nasıl Çalışır?

Süreç, varlığın satın alındığı andan itibaren başlar ve kullanım ömrünün sonuna kadar devam eder. Amortisman hesaplama yöntemleri arasında doğrusal, azalan bakiye ve üretim birimine göre amortisman yer alır. Doğrusal yöntem, varlığın maliyetini eşit yıllık tutarlarda dağıtırken, azalan bakiye yöntemi başlangıçta daha yüksek tutarlarda amortisman uygular ve zamanla bu tutarı azaltır. Üretim birimine göre yöntem ise işlem miktarını varlığın üretim kapasitesine bağlı olarak belirler. Bu doğrultuda şirketler, muhasebe standartlarına ve varlığın kullanım şekline uygun olarak en uygun yöntemi seçerler.

Amortisman Hesaplama

Hesaplama, tercih edilen amortisman çeşidine göre farklılıklar gösterir. Örneğin 5000 TL değerindeki bir şirket varlığına 4 yıl ömür biçiliyor ise, normal amortisman hesaplama ve azalan bakiyeler yöntemlerinde sonuçlar farklı çıkar.

• Normal Yöntem: Tutar / Varlığın ömrü işlemi yapılır. Yani 5000/4= 1250 TL sonucuna varabiliriz. Öte yandan amortisman oranını 1/Varlığın ekonomik ömrü dersek, sonuç %25 çıkar ve 5000*%25= 1250 TL sonucuna farklı bir yoldan ulaşabiliriz.
• Azalan Bakiyeler Yöntemi: Bu yöntemde yine aynı değerler kullanılır ama hesaplama bu sefer şu şekilde yapılır:
  • Birinci Yıl: (5000/4) * 2 = 2500 TL
  • İkinci Yıl: (5000-2500) / 4 * 2 = (2500/4) * 2 = 1250 TL
  • Üçüncü Yıl: (2500-1250)/ 4 *2 = (1250/4) * 2 = 625 TL