Çek Nedir ve Nasıl Kullanılır?

Finansal işlemler ve ticaret hayatında sıkça kullanılan çek, belirli bir tutarın belirli bir tarihte ve belirli bir kişiye ya da kuruluşa ödenmesini sağlayan yazılı bir ödeme aracıdır. Bir banka tarafından düzenlenen bu belge, çek sahibinin hesabındaki parayı üçüncü bir kişiye veya kurumlara aktarma yetkisi verir. Söz konusu belgeler özellikle ticari işlemlerde güvenli bir ödeme yöntemi olarak tercih edilir. Özellikle büyük meblağların ödenmesinde, nakit taşıma riskini ortadan kaldırarak taraflar arasında güven oluşturur. Çeklerin belirli bir ödeme günü olması, alacaklı ve borçlu taraflar arasında anlaşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur

Çek Nedir?

Bir ürün ya da hizmet alan borçlular tarafından, alacaklıya para ödenmesi konusunda bankaya talimat veren ödeme araçlarına çek denir. Genellikle anlık ödeme yapmanın mümkün olmadığı ya da tutarların yüksek seviyelerde olduğu durumlarda hazırlanırlar. Borçlu tarafından alacaklıya verilen belgenin üzerinde ödeme tarihi de bulunur. Borçludan söz konusu belgeyi alan alacaklı taraf ise ödeme tarihinde bankaya giderek parasını bankadan alabilmektedir.

Çek Defteri Nasıl Alınır?

Söz konusu belgelerin yer aldığı çek defterleri banka tarafından güvenilir bulunmuş kişilere verilen kıymetli evraklardan birisidir. Bu sebeple önemli bir prestij göstergesi olarak gösterilir. Çünkü ticari hayatta güven önemli bir husustur. Defteri alabilmek için öncelikle doğru banka seçimi yapmak şarttır. Çalışılmak istenen bankanın şartları ve avantajları iyi değerlendirilmelidir. Bu seçim yapıldıktan sonra defter almak isteyen kişi bankaya bu işlem için müracaat eder. Bankalar bu müracaatın sonucunu değerlendirmek için kişiden kimlik, ikametgah ve sabıka kaydı belgesi talep ederler.

Banka kişilerin ekonomik durumunun güçlü olduğunu göstermeleri için bu müracaatı yapmış olan kişiden bir teminat ister. Teminat miktarı bankadan bankaya değişir ve banka hesabınızda blokeli bir şekilde kalır. Bankaların her sayfa için aldığı teminat miktarı, keşide ettiğiniz belgenin ödenmemesi halinde bankanın belgenin sahibine ödeme yapması için alınır. Böylece dokümanı tahsil edecek kişi için güven oluşturulurken, düzenleyen kişi açısından da güvenilirlik oranı artmış olur.

Çek Nasıl Yazılır?

Günümüzde çek yazarken belli başlı yanlışlar yaparak bir anda suçlu duruma düşme şansı bulunduğu için insanlar “söz konusu belge nasıl yazılır?” sorusunun cevabını sıklıkla araştırmaktadır. Öte yandan doğru şekilde hazırlanmayanlar, kötü niyetli insanlarca değiştirilebileceği için ciddi bir zarara uğrama ihtimali de bulunmaktadır. Dolayısıyla aşağıda yer alan bilgiler önem taşımaktadır.

• Belgenin üzerine hazırlandığı adres ve tarihin kesinlikle yazılması gerekmektedir. Üstüne tarih atılmamış veya birkaç adet tarih atılmış belgeler geçersiz duruma düşer.
• Söz konusu belge yazılırken, alacaklıya ödenecek miktarın yazıyla ve rakamla yazılması şarttır. Öte yandan miktarın başına ve sonuna çizgiler atarak veya # koyarak sonradan miktarın değiştirilememesine yönelik olarak önlem alınmalıdır.
• İleride yaşanabilecek olası problemlere karşı, mutlaka belgenin bir kopyası da borçluda bulunmalıdır.
• Geçerli kabul edilebilmesi için borçlu tarafından ıslak imza ile imzalanmış olması şartı aranır. Sadece kaşeyle veya parmak iziyle hazırlananlar geçerli kabul edilmemektedir.
• Üzerinde alacaklının ismi açıkça belirtilmelidir. Tüzel bir kişi için hazırlanıyorsa, tüzel kişinin ismi yazılmalıdır. Gerçek kişilere verilen belgelerde alacaklının ismi ve mümkünse unvanının yazılması yeterlidir.
• Üzerinde yanlışlıkla yapılmış hatalar için üç kez düzeltme yapma hakkı bulunmaktadır. Ancak yapılacak düzeltmenin de dikkatli biçimde yapılması şarttır. Yanlış yazımların üzeri çizilmeli ve doğrusu yazılmalıdır.

Kimler Çek Defteri Alabiliyor?

Çek defteri alabilmek için ticari faaliyetinizin olması gerekir. Bir önceki bölümde bahsettiğimiz gibi bankalar sadece güvendikleri tacir ve esnaflara söz konusu defterleri verirler. Çünkü 3. taraf olarak sorumluluk almaktadırlar. Bu açıdan herkesin defter alamayacağını, bunun bir güven esasına dayalı bir konu olduğunu söyleyebiliriz.

Çek Hesabı Nedir?

Bankalar tarafından basılan defterlerin her sayfasında bir hesap numarası, çek hesabının bulunduğu banka adı, hesap sahibinin vergi numarası, söz konusu belgenin basıldığı tarih gibi bilgiler yer alır. Bu defterde bilgileri yazılı olan hesaba çek hesabı adı verilir.

Bloke Çek Nedir?

Belgenin üzerinde yer alan tutarın bir bankada blokeli olarak yer aldığı ödeme aracına bloke çek denir. Gayrimenkul alım-satım işlemlerinde söz konusu terim yaygın bir kullanımdır. Bir gayrimenkul alımı konusunda satıcıyla anlaştıysanız ve aynı zamanda da konut kredisi kullanan biriyseniz ilgili gayrimenkulu devralacak noktaya geldikten sonra ödemeyi en güvenli şekilde yapmanız gerekir. Bu noktada bloke en güvenli ve pratik yöntemdir. Mülk sahibiyle anlaşmaya vardıktan sonra tapuda beyan edeceğiniz resmi tutar kadar bloke belge hazırlanması yönünde bankaya resmi talimat verebilirsiniz.

Banka size söz konusu belgenin kimin adına hazırlanacağını soracaktır. Mülk sahibinin bilgilerini bankaya ilettikten sonra banka sizin hesabınızda var olan tutardan belgede yazılacak tutar kadar kısmı geçici olarak bankanın hesabına aktarır. Bu sayede söz konusu belgenin karşılıksız çıkma riski ortadan kalkmış olacaktır. Banka avukatı ve yetkilisi tapuda dairenin üzerine bankanın ipoteğini koyarlar. İlgili ipotek koyulduktan sonra ilgili belgeyi, ödemeyi alacak kişiye teslim ederler. Elden teslim alınan bloke belge bankanın herhangi bir şubesinden ödemeyi alacak kişi tarafından tahsil edilir. Böylece her iki taraf için oluşabilecek risk ortadan kalkmış olur.

Elektronik Çek Nedir?

Elektronik çek, kağıta alternatif olarak geliştirilen bir ödeme aracıdır. Söz konusu belgelerin düzenlenme ve takip süreçleri elektronik ortamda yapılır. Genellikle e-ticaret sektöründe ödeme miktarının büyük olduğu durumlarda şirketler tarafından tercih edilmektedir. Normal belgelerde olduğu gibi elektronik olanlarda da muhatabın bankanın sisteminde tanımlanmış olması gerekmektedir. Kullanımı banka kontrolünde olduğu için güvenli bir ödeme yöntemi olarak tercih edilmektedir.

Karşılıksız Çek Nedir?

Peki, karşılıksız çek nedir? Banka tarafında belge üzerine “Ödenmemiştir” yazılmışsa, bu belgeye için karşılıksız çek denir. Karşılığı bulunmadığı halde söz konusu belgeyi vermek ciddi bir suçtur. Çeşitli cezai yaptırımları bulunur. Karşılıksız alan kişiler fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 yıllık bir süre içerisinde şikayette bulunursa, belgeyi hazırlayan şahıs hakkında çek düzenleme ve hesabı açma yasağı getirilebilir. Yasak getirilen şahıs, ilgili bankaya kalan dokümanın yapraklarını teslim etmelidir. Aynı şekilde yasağın kalkması için de karşılıksız verdiği belgenin üzerindeki miktarı faiziyle birlikte ödemesi gerekmektedir. Bununla beraber, karşılıksız ibraz verdiği kişinin bu süreçte uğradığı zararı da ödemekle yükümlüdür.

Çekin Geçerliliği Nasıl Anlaşılır?

Bir çek yaprağının geçerli kabul edilebilmesi için bir banka tarafından üretilmiş olması ve üzerinde Merkez Bankası baskısının bulunması gerekmektedir. Ayrıca sayfasının üzerinde “çek” kelimesinin, hesabın bağlı bulunduğu banka şubesinin isminin ve hesap sahibinin hesap numarası bilgilerinin bulunması gereklidir.

Yanlış düzenlenmiş bir belge herhangi bir geçerliliğe sahip olmamaktadır. Bu yüzden söz konusu belgeyi yazarken en çok düzenlenme tarihine ve ödeme miktarına dikkat edilmelidir. Üstünde bulunan ve kimin düzenlediğini gösteren bölüm yazılırken hata yapmamaya özen gösterilmelidir. Bu bölüm asla boş bırakılmamalıdır. Belgeyi düzenleyen kişi mutlaka üzerine imzasını atmalıdır.

Sadece belgenin yazarı tarafından düzenlenebilir. Bu yüzden başka birinin üzerinde değişiklik yapmaya hiçbir yetkisi yoktur. Düzenlenmesinin zorunlu olduğu durumlarda mutlaka ilk hazırlayan kişi düzenlemelidir. Belgeyi düzenleyen kişi, değişikliği onayladığına dair bir imza atmalıdır.

Çek Nasıl Tahsil Edilir?

Tahsilin iki farklı yöntemi bulunmaktadır. Birincisi çekin bankadan şahsen tahsil edilmesidir. Bunun için belge üzerinde yazan tarihte bankaya gitmek yeterli olacaktır. Ancak alacaklının üzerine değilse, önce belge ciro etmelidir. Bunun için arkası ciro edilmelidir. Daha sonra da kimlik kartıyla beraber bankaya ibraz yapılır. Böylece borçlunun hesabının müsaitlik durumuna bakılır. Hesap müsaitse para ödenir. Eğer değilse müsait tarih ve saat öğrenilir. Bunun için en geç 10 günlük bir süre uygulanır. Bu iki seçenekten ikisinin de mümkün olmadığı durumlarda, belgeyi yazdırma işlemi yapılır.

Bir başka tahsil yöntemi de, söz konusu belgenin takasa verilmesidir. Bunun için belge ile beraber bankaya başvurmak ve takasa verilmesini talep etmek yeterli olacaktır. Banka bu süreçte birkaç soru soracak ve uygun görürse belgenin arkasına ciro yapacaktır. Daha sonra bankaya bir imza verilir ve banka söz konusu belgeyi takas yoluyla tahsil eder. Bu süreçte ayrıca bankalarla olan işlemlerinizi daha hızlı ve kolay yönetmek için DİA’nın e-banka programını kullanabilirsiniz. Bu program, çek tahsili gibi bankacılık işlemlerini dijital ortamda gerçekleştirmenize olanak tanır ve tüm süreci verimli bir şekilde yönetmenizi sağlar.

Çek Nasıl Ciro Edilir?

Cirolama işlemi, söz konusu döküman ile ilgili en merak edilen konulardan bir diğeridir. Bir ürün ya da hizmet alındığı zaman, borçlunun alıcıya nakit ödeme yapmak istememesi halinde, dilerse kendi firmasının, dilerse de bir müşteriden aldığını verebilir. Bir müşteriden alınan belgenin verilmesi durumunda, cirolanması gerekmektedir. Bunun için belgenin arkasına şirketin kaşesi basılır ve yetkili imza atılır. Daha sonra alacaklı bu doküman üzerinden parasını bankadan alır. Ödeme çeki ilk hazırlayan firmanın hesabından aktarılır.

Çek Nasıl Kırdırılır?

Halk arasında çek kırdırma olarak bilinen bu işlem, henüz daha ödeme tarihi gelmeyenlerin paraya çevrilmesi işlemidir. Bu işlem için bankalar veya faktoring şirketleri, belli bir faiz ve komisyon kesintisi gerçekleştirerek belgeleri kırıp ödemeyi yapabilirler. Ancak kırdırma işleminde alacaklı kişinin, belgenin üzerinde yazan ücretin daha az bir miktarı eline geçer. Bu işlem her ne kadar dezavantajlı görünse de, acil paraya ihtiyacı olan şirketler için kurtarıcı bir yöntemdir. Söz konusu belgeden kesilen komisyon ve faiz tutarını; tahsil tarihi, piyasadaki fonlama seviyeleri, belgenin sahibinin risk seviyesi ve üzerinde yazan tutar belirler.

Çek Hakkında Diğer Merak Edilenler

Sadece ülkemizde değil, uluslararası çevrelerde de söz konusu belge kıymetli evrak olarak kabul edilir. Ülkemizde ticari hayatın içerisinde olan herkes, mutlaka en az bir kez bir çek ile karşılaşmıştır. Bu belgeler, kişinin belirtilen tarihte, belirtilen bankaya giderek üzerinde belirtilen miktarı tahsil etmesi anlamına gelmektedir. Bankadaki hesap bakiyesinin doküman yazan tutarı ödeyecek meblağda para bulundurması halinde, alıcıya ödeme yapılmak zorundadır. Eğer belgede yer alan tutar banka hesabında bulunmuyorsa, belirtilen meblağ ödenemez. Ancak burada bir istisna vardır. Banka, müşterisine verdiği defterine bağlı olarak belli bir sorumluluğa sahiptir. Bu sorumluluk çerçevesinde banka, alıcıya belirli bir miktar para ödemek zorunda kalır.

Belgenin hiç karşılığının olmadığı hallerde;

• Bedeli 2.670 TL veya üzerinde ise karşılıksız olan belge başına 2.670 TL,
• Bedeli 2.670 TL’nin altında ise karşılıksız olan belge başına çek bedeli ödenmelidir.

Kısmen karşılığının olduğu hallerde;

• Tutarı 2670 TL ya da altında ise, belgenin yazan bedeli aşmamak kaydıyla, kısmi karşılığı 2670 TL’yi tamamlayacak bir miktar
• Tutarı 2.670 TL üzerinde ise belgenin bedelini aşmayacak şekilde, banka hesabında bulunan kısmi karşılığa ek olarak 2.670 TL ödeme yapılması gerekmektedir.

Değişiklik Tebliği’nden önce yürürlükte olan tebliğlere göre basılıp tedavüle çıkanların karşılığı olmazsa, her bir sayfası için 1.680 TL, kısmen karşılığının olması durumunda ise sayfa başına 1680 TL’ye tamamlayacak şekilde ödemek bankanın yükümlülüğüdür. Bu süreçte DİA Yazılım’ın sunduğu ön muhasebe programları, işletmelerin finansal işlemlerini dijital ortamda daha düzenli ve verimli bir şekilde gerçekleştirmesine olanak tanır. Bu da işletmelerin zaman ve maliyet tasarrufu yapmalarına, ayrıca finansal süreçlerini daha güvenli ve şeffaf bir şekilde yönetmelerine yardımcı olur.